Mohamed Mbougar Sarr’ın İnsanlığın En Gizli Hafızası incelemesi – edebi silme | Kitabın

WSenegalli yazar Mohamed Mbougar Sarr, 2021’de Goncourt Ödülü’nü kazanan dördüncü romanıyla Malili yazar Yambo Ouologuem için edebi bir mezar taşı dikiyor. 1968’de Ouologuem, bu ay Penguin Classics tarafından yeniden basılan ve Afrika Proust’u olarak anılan ilk eseri Bound to Violence ile Fransız edebiyat ödülü olan Prix Renaudot’yu kazandı. Ancak kariyeri intihal suçlamalarıyla paramparça oldu ve Graham Greene’in ona karşı dava açmasının ardından Ouologuem’in romanı raflardan çekildi. Mali’ye emekli oldu ve geri kalan günlerini münzevi olarak geçirdi.

The Most Secret Memory of Men’in arkasındaki Paris merkezli Senegalli yazar Diégane Latyr Faye, Ouologuem’in yerini alacak kişiyi “Edebi hafızadan silindi” şeklinde tanımlıyor. Faye, 1938 tarihli İnsanlık Dışı Labirent adlı romana ve intihalle suçlandıktan sonra ortadan kaybolan yazarı TC Elimane’ye takıntılı hale gelir. “Elimane kimdir? “Elimane nerede? “Neden ortadan kayboldu?” Sarr’ın genç yazarın ve efsanenin samimi portrelerini çizdiği Faye’in günlüğünde yinelenen sorular bunlar.

Gazetelerde Faye, Fransa’daki Afrikalı edebiyat yazarlarına uygulanan muameleye kendi başlangıçlarının nasıl maruz kaldığını anlatıyor: Önde gelen bir gazetede onu “gelecek vaat eden genç bir Afrikalı yazar” olarak selamlayan küçük bir eleştiri, sonra hızla unutuldu. Aynı zamanda, farklı derecelerde başarı ve hoşnutsuzluğa sahip Afrikalı yazarlardan oluşan, edebiyatı tartışan ve bazen Fransızca konuşan yazarların maruz kaldığı baskıcı yayıncılık önlemleri hakkında konuşan Getto’nun toplantılarını da belgeliyor.

1938’de İnsanlık Dışı Labirent, Faye’in arzuladığı başarıyı elde etti: eleştirmenlerin yazarı “Nègre Rimbaud” olarak selamladığı medyada geniş yer buldu; prestijli ödül; binlerce kopya satıldı. Bu başarıların çoğu, kitabının siyahi bir adam tarafından yazılamayacağı varsayımıyla ödüllendirildi; bir makale, eğer Elimane siyahsa, o zaman “sömürgeleştirmenin Afrika kolonilerinde eğitimde pekala mucizeler yaratmış olabileceğini” öne sürüyor. İntihal suçlamaları ortaya çıkınca Elimane ortadan kaybolur. Seksen yıldır hiç kimse övülen ve daha sonra dışlanan yazara ne olduğunu kesin olarak bilmiyordu.

Lara Vergnaud tarafından İngilizce çevirisiyle yayınlanan Sarr’ın romanı, uzak bir kuşağın yazarlarına yazılmış bir aşk mektubu olarak başlıyor, önce hiciv, sonra kara film ve gerilime dönüşüyor, ardından büyük ölçüde Senegal mistisizmini ödünç alarak büyülü gerçekçilikle dolu. Form, mektup hikayeleri, kelimesi kelimesine, basın kupürleri ve kitap alıntıları arasında değişmektedir. Dua var, meditasyon var, vaaz var. Yapı, ana karakterin peşinde olduğu nesne kadar anlaşılması zor.

Ancak şekli ne olursa olsun Sarr’ın keskin eleştirisi asla zayıflamıyor. Bir bölümde Ouologem’in kaderinin sorumluluğunu talep ediyor. Ouologem beyaz olsaydı intihal terimi kullanılır mıydı? Beyaz yazarlar “hırsızlıkla” suçlandıklarında aynı sonuçlara mı maruz kalıyorlar? (Şaşırtıcı olmayan bir şekilde, Graham Greene iyileşti yasal sorunlar kariyerinin başlarında dayandı.)

Sarr bir başka bölümde Afrikalı yazarın edebiyat ekosistemindeki yerini inceliyor. Edebiyat eleştirisi yazarın üslubu yerine kimliğine odaklandığında ne kaybolur? Yayıncıların yazarlarına, eleştirmenlerin okurlarına, okurların yazarlara borcu nedir? Fransa, kendisini tüm etnik gruplar için eşitlikçi bir sığınak olmakla överken, Afrikalı yazarların gettolaştırılmasından ne kazanıyor? Sarr, kitap ticaretinin ötesinde, Senegal’e ve onun otokratik liderlere karşı hoşnutsuzluğuna postkolonyal bir bakış açısı sunmak için protesto amacıyla kendini yakma gibi temaları da değerlendiriyor.

Sarr bazen hikayenin kendisinden ziyade düzyazısının deneysel yönlerine odaklanır. Bazı bölümler bir 2. Dünya Savaşı filmi gibi okunuyor, detaylara yönelik duyusal dikkatten yoksun; olay örgüsünün aciliyet gerektirdiği alanlarda bazı hikayeler uzundur.

Ancak zayıflıklarına rağmen, edebiyatı yöneten ırkçı sistemlere (yayıncılar, basın, fiyatlar) yönelik bu meta-saldırı, okurları kariyeri yarıda kalmış bir yazarın çalışmalarına davet etmek için harika bir çabadır ve önemli bir soruyu da gündeme getirir: Nedir? BT? Afrikalı yazara borcumuz var mı? Umarız Sarr’ın endişeleri sadece sözlerle karşılanmaz.

Kobby Ben Ben’in Henüz Kimse Ölmedi kitabı Europa tarafından yayınlandı (14,99 £).